Categorías
Cultura

As normas y os procesos de cambio de norma

As normas son de contino presents en o nuestro diya a diya, y si bien ye una custión debatida, pareix que quan vivimos en comunidat ye imposible de vivir sin normas. Mesmo as ideolochías anarquistas, que son en contra d’os sistemas normativos d’a sociedat actual, buena cosa de vegadas proposan como alternativas atras normatividatz, no podendo fuyir d’ixe concepto de norma que pareix quasi intrinseco a la naturaleza humana y social. Pero agora bien, ¿qué ye una norma?

Muitas son as definicions de normas que se’n dan, seguntes teoricos esferents (Bicchieri, 2006; Brennan, Eriksson, Goodin, y Southwood, 2013). Pero todas ellas -y tot concepto de norma- tien dos dimensions: (i) una prescriptiva y (ii) atra de regularidat estadistica.

(i) O component de guida, prescripción y sanción: influye en o comportamiento d’as personas y sanciona un comportamiento incorrecto dende l’avista d’a norma. Asinas por eixemplo, si en una autovía a norma diz que no se puet ir a maś de 120 km/h y violamos ixa norma indo a 140 km/h, allora podemos estar sancionados. A norma nos da motivos ta ir a menos de 120 km/h.

(ii)O component de regularidat estadistica: indica que a norma ye cumplida por a más gran parti d’a población. Asinas por eixemplo,o normal ye que as vacacions sigan de veranos.

Partindo d’istas dos grans components d’a naturaleza d’as normas, muitas son as clasificacions que se’n han proposadas. D’entre istas, ye prou intresant a propuesta recient de Brennan, Eriksson, Goodin y Southwood (2013) en a suya obra conchunta Explaining Norms[Explicando as Normas]. Istos autors charran de (a) normas formals, (b) normas socials y (c) normas morals.

(a) As normas formals son as millor definidas y especificadas, muitas vegadas por escrito. Os eixemplos más claros son as leis, as ordenanzas municipals, os reglamentos u os regles de chuegos y esportes. O suyo incumplimiento suposa una sanción, por un regular especificada previament y formal: una pinyora, garchola, apercibimiento.

(b) As normas socials no son tan definidas pero son aceptadas socialment. Por un regular no apareixen especificadas en administracions publicas ni en escritos. Os costumbre culturals gosan de cayer dentro d’ista categoría. Asinas o costumbre de no levar ropa de culors visters y chillons en funerals ye una norma social. O suyo incumplimiento tamién suposa una sanción, pero ista no ye tan especifica ni clara ni formal: chafardeyos, ostracismo, marguinación.

(c)  As normas morals son más particulars, ni sisquiera han de compartir-se con a resta d’a comunidat. Por eixemplo, esmaxinemos que somos en un funeral en Louisiana, an que as muertes se celebran con borinas, cantas y lifaras. Por os nuestros costumbres culturals previos, nos podemos sentir mal celebrando d’ista traza os funerals. Somos pues, baixo una norma moral. Istas normas tamién levan una sanción asociada en caso d’incumplimiento, encara que no siga externa: trobar-nos mal con nusatros mesmos y tener cargos de conciencia.

Introducidas ya as normas, ye muito intresant de veyer qué ocurre en procesos de cambio de normas, bien sigan pacificos u bien sigan más dolentos -como en casos de desobediencia civil. Istos procesos de cambio de norma se definen por una difasia entre os dos componentes antis ditos d’as normas, por una diferencia entre o componente prescriptivo-sancionador y o componente de regularidad estadistica. En atras parolas, os procesos de cambio de norma se dan quan a norma va por un costau y o normal va por atro costau.

Un eixemplo de cambio normativo ye o d’o emplego d’a bicicleta como medio de transporte y o cambio d’os documentos lechislativos concernients. Mientras buena cosa d’o sieglo XX as carreras d’as ciudatz yeran disenyadas ta dos menas d’achents: os peatons y os automobils. As normas desenrrolladas -reglamentos de circulación y ordenanzas municipals- s’achustoron a iste comportamiento social. Manimenos, mientras a zaguera decada iste comportamiento ha evolucionau y cambiau, con a irrupción d’una tercera mena d’achent: a bicicleta -y atros vehiclos sin motor. Asinas, a regularidat estadistica en os emplegos de transporte d’as personas evolucionaba y as leis no respondeban a istos menesters. Como consecuencia, s’han habiu de reformular -varias vegadas- istas normas formals t’adaptar-se a las nuevas reguaridatz estadisticas. Ista situación s’ha visto clara en Zaragoza, si bien ye común a la más gran parti d’as ciudatz europeas -en belunas iste proceso s’ha dau antis y en atras más tardi. Debant d’a difasia entre a norma que sanciona y o comportamiento normal por a chent, a primera ha cambiau y s’ha adaptau a la segunda:o component de guida-sanción s’ha achustau a o component de regularidat estadistica.

Unatro eixemplo ye o d’as luengas en Aragón mientras a historia. Asinas, antismás norma yera o emplego de l’aragonés. Ista yera una norma con o suyo component de guida y prescripción formal y social -asinas, yera a luenga notarial, cancilleresca, cortesana y en a que se feban os esborrallos d’os documentos reyals que a suya versión zaguera muitas vegadas yera en latín- y con o suyo component de regularidat estadistica -yera a luenga d’a más gran parti d’a población d’Aragón y todas as suyas clases socials. Manimenos, mientras o sieglo XV una serie de conoxius fitos historicos y politicos -con precedents culturals en o sieglo XIII y refirmacions claras en o sieglo XVIII- cambean a norma en o suyo primer component de sanción y prescripción, pasando a estar a nueva norma a d’o castellano. Se produce allora una difasia entre o component normativo de sanción y prescripción -castellano- y o component normativo de regularidat estadistica -a más gran parti d’a población aragonesa continó charrando aragonés-:a norma yera charrar castellano mientras que o normal yera charrar aragonés. A’l vies d’o caso anterior, debant d’ista difasia entre a norma que sanciona y o comportamiento normal por a chent, agora ye a segunda a que s’ha cambiau mientras sieglos y s’ha adaptau a la primera (encara no en tot Aragón, como sabemos):o component de regularidat estadistica s’ha achustau a o component de guida-sanción.

Un tercer eixemplo sería o d’as normas esteticas, socials y no formals, pos rara vegada apareixen prescritas y con sancions relacionadas en documentos lechislativos u parellanos -si bien en situacions concretas puet dar-se una naturaleza formal ta istas normas en reglamentos concretos. Por eixemplo, dica fa no guaire levar piercings, tatuaches u rastras yera penalizau socialment, yeran mal vistos. Manimenos, mientres o porcentache de población que portia belún d’istos elementos se fa más y más gran, l’ostracismo que en prencipiar motivaban s’en ye iu esleindo.

En cheneral, iste analís se puet aplicar a todas as normas y procesos normativos. Beluns, de muito intrés social y mediatico en zagueras, son: o tratamiento legal y social d’a homosexualidat, a legalización d’a marihuana, os dreitos d’os animals u l’aborto. Os procesos de cambio normativo son, a más gran parti d’as vegadas, prou polemicos. Pero o intresán dende l’anvista aquí expuesta ye saber veyer a suya doble dimensión: a sanción/prescripción/guida d’a conducta, d’una man, y a regularidat estadistica/emplego común (de cabo quan, nomás “popularidat”), d’atra man. Y isto ye una cosa que se refleixa en o propio significau que hemos dau a las parolas norma y normal.

Bibliografía

Bicchieri, C. (2006). The grammar of society: The nature and dynamics of social norms. Cambridge University Press.

Brennan, G., Eriksson, L., Goodin, R. E., & Southwood, N. (2013). Explaining norms. Oxford University Press.

Joven-Romero, M.A. (2016). On Norms. An application of Brennan’s and Bicchieri’s ideas to bad citizenship and civil disobedience. Saint Louis University Public Law Review: Does Democracty Translate Across Borders?

Autor: Marco Antonio Joven Romero