Categorías
Cultura

Gaire: Cercano y libre, largo y luen

Gaire Largo y Luen Musica Zaragoza Aragonés
Concierto de Gaire, presentando ‘Largo y Luen’ en la Sala Arrebato de Zaragoza

O zaguer nueu de chinero, una miqueta más tarde d’as ueito previstas. Un Arrebato de bit a bot calla en sentir as primeras notas de “O viello”. Ye a primera canta d’o concierto de presentación d’o primer disco de Gaire, “Largo y luen”, y en empencipiar o concierto remata tot o suyo proceso de creyación.
Bells diyas dimpués d’iste concierto mos trobamos con Chabi y Furo, con un pomo de biera en as mans, pa averiguar que ye dezaga d’ista colla, diferent en muitos sentius dende fa anyos, encara que o suyo primer disco salga agora.

Gaire

“Gaire [gamberro] nomás  ye una parola que me diciba la mía lola quan yera chicot, bueno, y quan yera gran tamién. Quan remató a Dechusbán, prener iste nombre yera fer un cambio”

Gaire no ye una colla nueva. U sí. En bell sentiu ye continar con o esprito d’a Dechusbán, a colla que Furo -Fernando Bravo, alma mater d’as dos- emprencipió en 1999. Os suyos dos discos -En a garchola de l’esmo mío (2002) y Cucadetas (2010)- s’aluenyaban d’as tendencias chenerals en a mosica aragonesa en creyar un pop-rock prou cercano a o folk, fendo servir instrumentos tradicionals (gaita de boto) y l’aragonés como luenga t’as parolas.
Manimenos, dimpués de quitar “Cucadetas”a Dechus s’aturaba. A necesidat de cambios vitals y artisticos les levaba a prener ixa decisión, a replantear o prochecto mosical. “En ixe momento, alto u baixo ye quan marchan t’atros puestos Chusé y Betur, y mos quedamos un  poquet asperando a veyer t’a on quiere tirar Furo. A resta mos achuntábanos, fébanos bieras, porque ixo continaba. A qüestión yera -y ye- fer cantas y contar historias, pero caleba asperar a que fese una decisión”, una mena de aturar-se pa fer una uellada enta o viache.

Chabi “Para cuenta. Dos u tres anyadas y sais cantas”, Furo “ Ye largo y luen”

Pero lo camín enta iste cambio no sería ni facil ni curto, porque, como reconta Chabi, “quan remató Dechusbán i habió un tiempo de desierto, de fer no cosa, de no achuntar-mos pa fer mosica. Vinioron os viaches de o Furo,  nuevas influencias”. Os primeros trangos pa reprener ixe camín se facioron en 2011, quan, mos cuenta Furo, “yo yera tanyendo con Fer, fendo No más que Solencos”, un proyecto “puent” an que i participaban Fernando Blasco y Furo, qui remera que “i febanos versions de Quique González, Levellers, cantas viellas d’a Dechus”, explorando nuevos estilos, “y aprofeitamos ta cambiar o concepto, de Dechusbán a Gaire”.   Ye o momento (2011-2012) an que fan viaches-chiras chicorronas, os dos -Fer y Furo- por Sicilia, con conciertos en o Pirineu, Barcelona, o Patio Maravillas de Madrit y, prou que sí, en Zaragoza.
Ye en o concierto d’aviento de 2012 en l’Eve’s Bayou d’a capital que se siente por primera vegada o nombre de Gaire. A endrecera ya ye pillada, y encara que china chana, s’ubriba un periodo mientres que a nueva colla deixaría dezaga bellas influencias y sonius y afondaría en atros, como lo pop más minimalista y a canta de autor.

musica-cultura-concierto-arrebato-gaire-largo-y-luen-subarbre
En este concierto de Enero del 2015 Gaire presentó en la Sala Arrebato su último disco “Largo y Luen”

Furo Gaire Largo y Luen Musica Aragonés Cultura
Furo, el cantante y creador de muchas de las letras de Gaire

“As cantas vienen de barucas de toda la mía vida.” Furo

 

Estilo

Quan prencipian Conmormori u O viello sobateao ista evolución se torna encara más vistera. Mientres que Borzarins o Trangos conservan ixa ulor a folk-rock de Waterboys o El Bosque que animaba a Dechusbán, ixas dos zagueras cantas esdevienen piezas pop, centradas en o esencial: melodía, historia. Ya lo diz Furo, quan reconoix que a Dechus yera “más folk y con radices e instrumentos más tradicionals, y agora, encara que femos folk, manimenos, yo creigo que ye una endrecera muito más guiada a lo que ye lo pop”.
Pero bi ha atras cosas que han cambiau, no solo que a mosica. Ya no les cal fer os conciertos devantaus; agora gosan de fer-los sentaus. Puet estar que ixa traza le vaiga millor a la suya mosica, porque funciona. As parolas tamién,“son diferents, mos cuaca más fer un poquet más d’esmo y sentimientos en lo que queremos dicir, y de tot ixo fer-ne un mezclallo con as mosicas. A la fin no ye que un cambio, una traza de fer-lo diferent”, seguntes reflexiona Chabi.

Quan fas pop ya no bi ha stop

Y ye que dende ixe concierto d’a fin de 2013 dica huei, componer o disco, escribir as suyas parolas tot ha estau un viache y un fer-se-ne. Manimenos, como buen viache, no ha estau pas una linea dreita, sino que ye “estranyo, porque yo me foi a idea que a vida ye como una espiral y o viache no tien fin. Alavez, puet estar que más que un viache parle de dondiar por as carreras u por atros países. Ye fer-le caso a tot lo que veyes y sientes”.
Una d’as cosas que más truca l’atencion ye ixa capacidat plastica de debuixar paisaches y trayectos con a luenga. “No, solo son historias, pensamientos d’una persona que amenista aduya pa dicir cosas”, diz Furo, e ixo vale pa las cantas:

“‘O viello’ ye o recorriu d’una persona que se veye unas vegadas solenco, atras con miedo. Os cambios en os puestos charran d’ixo, de que no concibo que a chent se sienta asinas en os puestos an que vivimos”.

“dondiador sí que charra d’una persona, lo diz una parella, una persona que dimpués se queda esterla, que veyen una tercera persona que ye o dondiador. Iste ye dondiando toz os días en a mesma carrera, y lo veyen y nian preixinan como ye ixa persona sin parar cuenta de que ben de pensar-sen como ye ell, pero tamién como son ells, que son mirando-se-lo”.
Pero tamién se vale quan parlamos de cómo se concibe o nombre d’o disco:

“Estió d’as primeras cosas que pensemos. Creigo que quan prencipias un viache u una historia, de primeras te parixe que ye largo pero dimpués quan rematas, paras cuenta de que yes luen; en ixe sentiu son cantas que encara que siga en un tiempo de dos anyadas, son prou cercanas a tú, y tamién prou largas en a tuya vida, pero en haber-las tanyiu, o compuesto, se’n quedan prou luen”.

musica-cultura-gaire-largo-y-luen-subarbre
Fer, Furo, Xabi y Marimar son ‘Gaire’

Grabación y comunidat

En charrar con Chabi y Furo, pero tamién en veyer-los con Fer y Marímar -y o Caspas, o jaz que ni i yera mientres o concierto- dencima d’o scenario, se para cuenta a escape de que, quasi tan important como a suya mosica, as parolas u a scenografía ye a comunidat, o rete que bi ha arredol de Gaire. Ya hemos charrau de Raquel, a persona que ha tanyiu a marimba. Pero bi ha dos aspectos que trucan l’atención, como son as parolas en aragonés y o soniu que han trobau en a gravación.
A primera qüestión, a luenga, ye prou clara; poquetas collas fan servir a ormino l’aragonés e ixo ye important, porque, seguntes mos cuentan, “no somos charradors ni a ormino ni de contino, alavez, por l’aduya pa fer-lo bien y que isto a chent lo pueda sentir d’una traza normal, como sienten cantas en francés o anglés”, y ta ixo cal aduya porque quereban “que estase bien feito, porque somos prou criticos… quan atra chent te diz que canta o que mete bellas parolas en aragonés… ixo no significa que no amenistes aduyas”.
Chabi cita a Rubén Santarromana (Nogará), con qui ya treballoron en o zaguer disco de Prau, “y siempre te da quatro u cinco posibilidatz de dicir a mesma cosa, y ell piensa y te diz “pende como sía o ritmo d’a canta, si no te flore guaire la rima, u a ritmica, podetz meter isto”; Furo precisa ”ye verdat que no traducimos, todas las cantas emprencipian en aragonés, solo que una estrofa, u una ideya y dimpués vas construyindo; por ixo, quan las traduces a o castellano no tienen a misma ideya que en aragonés.
D’atra man, Chabi mos diz que “de tot lo rete que hemos feito, o puesto más important ye lo estudio d’o Casco d’o Caspas, toda la gravación la hemos feita astí”. En a charrada, torna a ormino ixe estudio, l’aduya que suposa un puesto an que toda la colla pueda fer as suyas lineas mientres a gravación, encara que no i sian totz presents y o talento de Caspas, Fer y Furo pa trobar un estilo, un soniu, definir-lo y producir-lo.

Futuro

En os meses a venir, poquet a poquet, Gaire presentarán o suyo disco en atros puestos. Barcelona (nou Barris), Sabadell, Teruel, Matarranya, Uesca u Galiza son bells nombres que sonan. De todas trazas, no veyer que un concierto no ye finitivo con Gaire; fan d’a necesidat virtud, y os compromisos de cadagún fan que en os suyos conciertos puedan estar con una, dos u mesmo cinco personas. Una guitarra, dos, con u sin  percusión, tot pende d’as disponbilidatz y a la fin cada actuación esdeviene una posibildat de presenciar una faceta nueva.

Cultura y mosica libres

No entiendo que no  bi haiga que una “editorial”, que sia la SGAE; a nuestra mosica ye ta espardir-la.
Gaire fa parte de un movimiento muito más amplo y con firmes radices en Zaragoza: o movimiento por una mosica y una cultura libres. De feito, o suyo sello, Magofermín, en ye parte sinyalera en Aragón. Muitas collas, referents a nivel estatal y mesmo internacional en fan parte. A suya filosofía ye simpla, a cultura ye un bien común y todas as personas tienen o dreito de aprofitar-se-ne, mientres que se rispeten bellas condicions, como no fer servir as produccions d’otri pa beneficio propio, reconoixer l’autoría d’ixas obras u no reproducir-las baixo licencias que empachen a suya difusión.
Magofermín tien, en ixe sentiu, una larga trayectoria, dende que naixioron en [2004?]. Chornadas anti-SGAE de 2007 con la Katxarraka, Festival “Amplificando el Silencio” (2010-2011), atras Chornadas por a Cultura Libre en 2012,… Y prou que sí, decenas de collas que i son embrencadas: Himura, Picore, Gen, Mishkin, Rouille o Prau, solo que bells nombres pa aclarir que a cultura libre no ye un fenomeno de minorias. Ye una anvista que por cada vegada vale más pa collas grans y chicorronas que deseyan salir-sen de una industria mercantilizada y d’a manca de espacios y recursos.
Pa Chabi, no bi ha que una traza d’enfocar-lo, “bi ha muitos mosicos que encara que no son con Creative Commons (una mena de licencia libre), han trigau a independencia d’os sellos”, mesmo bien conoixius como Amaral, u Nacho Vegas, pero “o problema real son as collas chicorronas que no tienen puestos an que asayar, ni posibilidat de quitar un disco en condicions, o problema son as multinacionals, o problema ye o control” d’o que fas.
Rematamos a conversa charrando de muitas cosas, como los problemas pa mantenir as salas de conciertos más chicorronas (en Zaragoza, más que más Arrebato, pero tamién a Ley Seca, Eccos, u La Lata de Bombillas), a falta d’infraestructura, os problemas d’o mundo d’a mosica pa organizar-se-ne y defender as suyas reinvidicacions. Y prou que sí cal fiar-se de chent de crabunas millor que no de chent de seda, os exitos que son conseguindo muitismas collas aragonesas -como Criatura, Picore, Interlude o Himura- que, dende os prencipios d’a cultura libre son fendo chiras por toda Europa, editando discos en Mexico y, bien se vale, espardindo cultura libre.


 

Texto: Redacción Subarbre
Fotos: Juan Manzanara @jmanzanara